Legalizacja pracy na terenie Rzeczpospolitej Polskiej dla cudzoziemca wiąże się z posiadaniem odpowiednich dokumentów, zezwalających na działalność zarobkową. Dla pracodawcy legalne zatrudnienie obcokrajowca to przede wszystkim ustawowe wymogi, które musi spełnić. Kto może kontrolować zatrudnianie pracowników z zagranicy i co grozi obu stronom za nielegalne zatrudnienie w Polsce? Poniżej odpowiedzi na najbardziej nurtujące pytania.
Legalizacja pracy cudzoziemca – obowiązki pracownika i pracodawcy
Obcokrajowiec, który chce pracować w Polsce, musi rozpocząć procedurę legalizację pracy. Możliwa jest ona dzięki odpowiednim dokumentom, które uprawniają obcokrajowca do podjęcia pracy zarobkowej w Polsce. Samo zezwolenie na pracę nie legalizuje pobytu na terenie Rzeczpospolitej Polskiej. Cudzoziemcy muszą uzyskać także wizę, paszport biometryczny albo zezwolenie na pobyt. Czas trwania procesu legalizacji pracy zależy od indywidualnej sytuacji obcokrajowca. Pracodawca, zatrudniający cudzoziemca, musi przede wszystkim sprawdzić (przed powierzeniem pracy), czy posiada on ważny dokument uprawniający do pobytu w Polsce, zrobić kopię tego dokumentu i przechowywać ją przez cały okres zatrudniania. W sytuacji, kiedy jedna ze stron bądź obie nie wypełniają podstawowych wymogów zatrudnienia, służba cywilna może zdecydować o nielegalności zatrudnienia. Przesłanki, zgodnie z którymi mamy do czynienia z tym zjawiskiem, to:
- brak ważnej wizy lub dokumentu, który zezwala obcokrajowcowi na pobyt na terenie naszego kraju,
- brak u cudzoziemca dokumentu zezwalającego na pracę,
- zatrudnienie na innym stanowisku lub na innych warunkach, niż te, wskazane w zezwoleniu na pracę,
- brak podpisanych stosownych umów o pracę lub umów cywilnoprawnych.
Instytucje kontrolujące sytuację zatrudnionych cudzoziemców
W Polsce istnieją instytucje, w których gestii leży kontrola i nadzór nad zatrudnieniem cudzoziemców. Mowa tutaj o Straży Granicznej oraz Państwowej Inspekcji Pracy, które współpracują ze sobą w tym zakresie. Straż Graniczna dysponuje możliwością kontroli firm oraz prywatnych gospodarstw domowych, zatrudniających obcokrajowców. Państwowa Inspekcja Pracy, z kolei, jest w stanie weryfikować legalność umów o pracę, umów cywilnoprawnych oraz warunki i sposoby wykonywania obowiązków.
Jak wygląda kontrola pracowników?
Na początku należy podkreślić, że inspektorzy pracy nie są zobowiązani do powiadamiania pracodawcy o planowanej kontroli. Co więcej, może ona zostać przeprowadzona o każdej porze, zarówno w dzień, jak i w nocy. Kontrola legalności zatrudnienia powinna odbywać się w siedzibie podmiotu, który podlega weryfikacji oraz w miejscach, w których przechowywanie są istotne dokumenty kadrowe i finansowe. Każda kontrola pracowników rozpoczyna się od okazania przez nich dowodu tożsamości wraz ze zdjęciem. Urzędnicy, zazwyczaj dwuosobowe zespoły kontrolujące, również muszą powiadomić zainteresowane osoby o prawach, które przysługują im podczas kontroli. Zarówno pracownik, jaki i pracodawca zobowiązani są do przedłożenia wymaganych dokumentów, w tym zezwolenia o pracę, oświadczenia o zamiarze zatrudniania cudzoziemców, umów o pracę i umów cywilnoprawnych. W przypadku, kiedy pracodawca bądź pracownik nie przedstawiają odpowiednich dokumentów podczas kontroli, wymaga się od nich dostarczenia ich do wskazanej instytucji w ciągu siedmiu dni od daty weryfikacji.
Kary za nielegalne zatrudnienie obcokrajowców
Wysokość nakładanych sankcji reguluje ustawa z dnia 20 lipca 2017 roku o zmianie ustawy i promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Grzywny, którym może podlegać pracodawca, zatrudniający osoby bez legalizacji pracy, są wysokie – wynoszą 3000-5000 złotych. Jeśli pracodawcy zostanie udowodnione wprowadzenie pracownika w błąd, kara pieniężna wzrasta nawet do 10000 złotych. Nielegalni pracownicy mogą liczyć na niższe kary w kwocie 1000-5000 złotych.
Decyzja o wydaleniu z kraju
Jeżeli upoważniona do tego instytucja, w ramach kontroli, ustali, że cudzoziemiec wykonuje pracę w Polsce nielegalnie, najbardziej dotkliwą karą wydaje się być wydalenie z kraju. Decyzja wydawana jest obligatoryjnie, na podstawie przepisów art. 88 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 roku przez wojewodę właściwego ze względu na lokalizację nielegalnego wykonywania pracy. Uprawomocnienie się decyzji z mocy prawa prowadzi do unieważnienia wizy krajowej oraz cofnięcia pozwolenia na zamieszkanie na czas określony. Obcokrajowiec zobowiązany jest opuścić terytorium naszego kraju w terminie do 14 dni od daty wydania decyzji. Ponadto zostaje objęty zakazem wjazdu do Polski na okres 3 lat od daty wydania decyzji o wydaleniu.